Muzieksystemen in je woning

Multimedia Netwerk

Nu we alle componenten van een hifi/home theater hebben besproken, kunnen we eens kijken hoe die componenten allemaal met elkaar te verbinden. Een hoogwaardige hifi/TV surround installatie vraagt wel wat planning m.b.t. het aanleggen van een multimedia netwerk. We kunnen een multimedia netwerk opsplitsen in drie delen:

• Aansluitingen tussen de onderlinge HT/HIFI componenten (meestal HDMI kabels)
• IP¨of Computernetwerk aansluitingen (ethernet kabels)
• Luidspreker aansluitingen (Luidspreker kabels)

Aansluitingen tussen de onderlinge componenten

De tekening van de eerste pagina kan daarbij helpen.

Zoals eerder aangegeven is bij een systeem met losse componenten de versterker de basis. Alle bijkomende toestellen worden met de versterker verbonden. Hou rekening met het volgende:

• Een moderne AVR of HIFI versterker combineert de voorversterker, eindversterker en netwerkspeler in één toestel- aangegeven met de rode stippellijn op de tekening. De HDMI en RCA verbindingen die binnen het kader vallen worden dan intern in het toestel gemaakt bij de fabricage dit rechtstreeks met koperverbindingen in de elektronica. je moet dit dus zelf niet doen.
  Enkel een verbinding met 2 luidsprekers via luidsprekerkabels is dan voldoende om van digitale muziek en TV/FILM te kunnen genieten.
• Wens je ook CD’s/DVD/ BR te kunnen spelen dan moet je die nog apart aankopen. De CD speler wordt dan net zoals een TV a.d.h.v. een HDMI kabel met de versterker verbonden.
• Indien je een versterker koopt met een ingebouwde netwerkspeler, kan je de ethernet kabel rechtstreeks op de versterker aansluiten.
• Bijna altijd worden HDMI kabels gebruikt om muziek componenten (cd speler, blu-ray speler, TV, telenet digicorder, etc...) met de versterker te verbinden, andere mogelijkheden zijn onder meer coax kabels en optische audioverbindingen.

• Een RCA kabel is een coaxkabel om – onder meer – een verbinding te maken tussen de versterker en een subwoofer of eindversterker.
• Antenne voor FM radio & TV worden ook via een coaxkabel verbonden.

IP of Computernetwerk aansluitingen

De netwerkverbinding op de versterker, NAS, netwerkspeler etc.. zijn een onderdeel van het computer thuisnetwerk in je woning. Dit netwerk voorziet een koppeling met het internet en is gebaseerd op het TCP/IP protocol. De fysieke verbindingen worden gemaakt met ethernet kabels.

• Ethernet kabels zijn koperdraad (UTP of STP) verbindingen die gebruikt worden om internet en dataverbindingen te maken tussen PC, TV, radio en netwerkspelers.
  Een ethernet-netwerk van kabels is is een stervormig netwerk. Alle verbindingen worden gemaakt met een router of switch. Deze wordt op de tekening in het “centrum” van de ster getekend. Op de uiteinden de aftappunten in de kamers van je woning. Voorzie ten minste één ethernet aansluiting in elke kamer van je woning. In de leefruimte of multimediahoek kan je het beste 2 aansluitpunten voorzien daar waar je je TV/multimedia installatie denkt te plaatsen.
  De onderstaande figuur maakt dit duidelijk. De router zal logische verbindingen maken tussen de verschillende eindpunten om de data van punt A (vb. NAS) naar B (vb. versterker) te brengen.

• Een router en switch kan je het beste plaatsen in een berging, kelder of zolder. Meestal worden deze dicht bij de binnenkomende nutsvoorzieningen, TV en internet verbindingen in je woning geplaatst. De onderstaande foto maakt dit duidelijk. Voorzie minstens 1m² op het multiboard of in de elektriciteitskast:

• Eens je hebt bepaald waar de router en aftappunten in de kamers moeten komen, kan je de ethernet kabels laten aanbrengen. Ethernet Kabels kunnen het beste door de elektricien aangebracht worden in kabelgoten. Deze kabelgoten worden geplaatst in de muren en vloeren van je woning. Het beginpunt is steeds bij de router/switch,het eindpunt is de aftakdoos in de kamer!

Een systeem met actieve luidsprekers – zoals vb. besproken in multiroom - zal zowel de versterker en luidspreker componenten met elkaar bundelen in één “doos”. Je hebt dus geen luidsprekerkabel nodig. In dit geval zal je enkel ethernet verbinding moeten maken naar de luidspreker(s). Deze verbinding kan via een kabel in het ethernet aftappunt, of wireless via Wifi. De luidsprekers worden op die manier een onderdeel van je thuisnetwerk.

De onderstaande figuur laat zien hoe je meerdere SONOS luidsprekers kan koppelen met je (telenet)router met ethernet kabels.

Indien het systeem wifi ondersteund, en je gebruikt meerdere actieve luidsprekers is het vaak voldoende een ethernet verbinding met één luidspreker te maken. De extra luidsprekers worden dan gekoppeld met draadloze technologie (WIFI) met de eerste luidspreker,het SONOS draadloos netwerk, of je draadloze thuisnetwerk.

Luidspreker aansluitingen (Luidspreker kabels of Wifi)

Bij een systeem met passieve luidsprekers zal je luidsprekerkabels moeten voorzien. Je zal een netwerk met “luidsprekerkabels” moeten bouwen. Dit luidspreker-netwerk is net, zoals het eerder besproken thuisnetwerk, stervormig . Maar in dit luidspreker-netwerk staat de versterker centraal.
Op de eindpunten van de “armen” komen dan de luidsprekers.
Voorzie vanaf je multimedia hub (daar waar je versterker zal komen te staan) leidingen naar de verschillende luidsprekers. Luidsprekerkabels moeten een diameter hebben van minstens 3 mm diameter, beter nog is 5 mm te gebruiken. De luidsprekerkabels worden aan de versterker en luidsprekers bevestigd via een bananenplug ofwel er rechtstreeks aan geschroefd. Meestal staan beide front luidsprekers en de centerluidspreker dicht bij de TV. Deze kunnen dan verborgen worden in een TV kast of een voorzetwand en onzichtbaar worden aangesloten op de versterker. Voor de surround luidsprekers en luidsprekers in vb. bureel badkamer enz.. is het beter deze leidingen op voorhand in de muren te laten voorzien. Soms kunnen deze ook nog op latere datum achter de muurplaten worden voorzien.
Belangrijk is dat je op voorhand moet weten waar de multimedia hub (versterker, cd speler, tv etc..) gaat komen te staan. Onthoud daarbij dat voor een luidspreker netwerk alle kabels naar de versterker moeten komen.

Luidspreker systemen hebben een zeer lage weerstand, de inwendige weerstand van de kabel gaat daardoor een rol spelen. De impedantie van de luidsprekers is het uitgangspunt, dit kan b.v. 4 of 8 Ohm zijn, deze waarde is terug te vinden op de luidsprekers of in de handleiding van de luidsprekers. Daarnaast is de lengte van de kabel van belang, maar ook het vermogen van de versterker. In de linkerkolom staat de uitwerking van de berekeningen van de kabelweerstand in relatie tot de kabellengte bij een gegeven ader oppervlak voor 4 en 8 Ohm luidsprekers. In de rechterkolom vind je een benadering van het maximum vermogen van een gegeven ader oppervlak. Heb je 10 meter kabel nodig en levert uw versterker maximaal 300 Watt bij 8 Ohm, dan heeft u volgens de linkerkolom 0,75 mm2 nodig, volgens de rechter kolom, 1,5 mm2, in dit voorbeeld geval kiest je dus 1,5 mm2.

In het algemeen wordt 15 à 20 meter als maximale lengte genoemd, langere kabels zullen invloed hebben op de hoge tonen weergave. Ik zou je ook adviseren om steeds een dikkere kabel dan nodig te voorzien, dat kost niet zoveel meer en je zal later steeds je systeem nog kunnen uitbreiden.

Dit lijkt wel allemaal veel gedoe, maar later kan je daar veel plezier aan beleven.
Zelfs indien je geen surround opstelling overweegt kan het toch nog op later tijdstip een voordeel bieden. De kosten voor deze kabels en aansluitpunten zijn ook niet zo hoog, zeker niet in vergelijking met de totale kost van de elektrische installatie in je woning. Eventueel zou je enkel de kabels kunnen voorzien, dit zonder aansluitingen. Op de plaatsen waar later een aansluiting zou komen, kan je dan een klein elec doosje (4 op 4 cm, te verkrijgen in elke brico;-) voorzien in de muur en dit laten bepleisteren. Als je die voorzieningen nu niet zou plaatsen zal je later beperkt zijn in de keuze van technieken en producten.

Een surround sound luidspreker-configuratie

Heb je besloten om een volwaardige surround opstelling te maken in je TV kamer of leefruimte, hou dan rekening met een aantal basis principes van filmgeluid:

Bovenstaande plaatjes duiden een standaard Dolby 5.1 surround sound opstelling in de ruimte. Dolby audio technologie is een bedrijf dat is gespecialiseerd in audio compressie en weergave. Dolby Labs werd opgericht door Ray Dolby in Engeland in 1965. In 1976 verplaatste hij het bedrijf naar de Verenigde Staten. Dolby gebruikt onderstaande schematische voorstelling om aan te geven hoe je de luidsprekers moet plaatsen t.o.v. de luisterpositie, de zogenaamde sweet spot:

Op de website van dolby vind je meer uitleg: http://www.dolby.com

Een film track gemixt in dolby surround 5.1 maakt gebruik van 5 gewone kanalen en 1 LFE (subwoofer) kanaal. Het geluid wordt bijgevolg op de volgende manier afgespeeld:

• Filmmuziek, alsook geluiden van objecten in beeld (vb. voorbijrijdende wagen) worden afgespeeld op de front luidsprekers Links (L) en rechts( R). Dialoog dat zich afspeeld op de linker of rechterzijde van het beeld nemen ze ook voor hun rekening.
• bijna alle dialoog vindt plaats op de centerluidspreker (C). Bijkomend zal deze luidspreker ook een stuk van de muziek en geluidseffecten die zich in het midden van het beeldscherm bevinden, afspelen.
• Een subwoofer (sub) is handig om goed de diepe bastonen weer te geven, bijkomend kan een subwoofer de filmbeleving naar een hoger niveau brengen, je zal niet enkel het geluid horen maar ook voelen. Hierbij moet wel worden gezegd dat ook vloerstaanders perfect in staat zijn om je van je sokken te blazen.
• Sfeergeluiden (vb. regen, drukke straat, ontploffing) worden op alle luidsprekers geprojecteerd dus ook de achterste surround luidsprekers (Ls & Rs).

Dit kan nog verder worden uitgebreid met meerdere kanalen. Een dolby surround 7.1 levert nog twee extra kanalen, een luidspreker positie links en rechts achter de luisterhoek. Dolby ATMOS levert nog 2 tot 4 extra hoogte kanalen, deze worden aangeduid door een extra cijfer. Vb. 7.1.2 is een opstelling met 7 luidsprekers, 1 subwoofer, en 2 plafondluidsprekers en ga zo maar door....

De technologie met betrekkingen tot deze standarden staat ook niet stil, waar er nu nog voornamelijk gewerkt wordt met een aantal “vaste” kanalen voor het bepalen van de luidspreker posities, verschijnen er nieuwe standaarden die werken met geluidsobjecten. Het voordeel is dat de positie van de luidsprekers minder belangrijk worden.Voor soundbars zou dit een bijkomend voordeel kunnen bieden.

Het lijstje van mogelijkheden is lang, maar een 5.1 opstelling is zo een beetje de norm.

Tips voor een goede plaatsing

Daar de meeste (binnenhuisarchitecten het niet zo hebben begrepen op luidsprekers wil ik hier toch een aantal – naar mijn mening - mooie cases laten zien, dit alles met boekenplank of vloerstaanders. Mits enig zoekwerk naar het juiste type speaker, kan dit net een extra cachet aan de ruimte geven. Luidsprekerfabrikanten zoals Focal, Monitor Audio, Bowers & Wilkins, Dali, etc... doen er alles aan om mooie afgewerkte producten in de markt te plaatsen. Deze zijn meestal beschikbaar in verschillende fineer en pianolak afwerkingen.

De volgende tabel geeft een overzicht van de plaatsingsmogelijkheden voor een optimale Dolby surround 5.1 opstelling. Hou er rekening mee dat je voor alle systemen - HT, soundbar en Surround sets - dezelfde regels zal moeten toepassen m.b.t. plaatsing van luidsprekers. De volgende paragrafen helpen je op de juiste weg.

Zelf doen of uitbesteden?

Wil je een high-end HT of Hifi systeem in je woning voorzien als onderdeel van een nieuwbouw of verbouwproject, maar je hebt niet de tijd, goesting of kennis om het zelf te doen, dan kun je je laten bijstaan door een professioneel iemand.
Op basis van budget wensen, en de specifieke ruimtelijke aspecten van je leefruimte of HT kamer, kan in een goede HIFI zaak advies krijgen met betrekking tot het beste type luidspreker, plaatsing van de luidsprekers etc.. . Vaak zit dit inbegrepen in de aankoopprijs van je installatie of luidsprekers. Bijkomend kunnen ze ook tegen een meerprijs een ontwerp maken (voornamelijk dan voor een aparte HT of muziekkamer) alsook de uitvoering voorzien. In dit geval beperkt men zich vaak niet enkel tot de plaatsing van de elementen, maar kan ook de ruimte worden voorzien van klankborden en geluiddempend materiaal. Dit is vaak een veel betere keuze dan het over te laten aan je interieur architect. Deze laatste hebben niet steeds de kennis om dit goed te doen, en beperken zich vaak tot enkel het “wegwerken” van de luidsprekers in de uiterste hoeken van de kamer.