Ondertussen heb ik zelf wat geexpirmenteerd met Dirac en ben ik eens bij Luckske langs geweest om zijn nieuwe AVR390 te aanschouwen
Bij deze dan ook m'n bevinden tot nu toe.
Test 1</strong>
Vorige week was ik in Limburg op vakantie en daar stond een setje Bose desktop speakers. Aangezien ze wel wat regen voorspelt hadden, heb ik mijn Umik-1 meegenomen op vakantie omdat ik eens wou zien hoe Dirac precies werkte.
Eerst de speakertjes neer gezet en een stoel ervoor zodat ik een "luisterdriehoek" had. Dan de laptop verbonden en even getest als er geluid uit kwam. Bij eerste liedje trok het al op de ballen. Zeer rommelig geluid en het trok allemaal naar de rechterkant, maar meer moet je daar ook niet van verwachten denk ik.
Soit, dan maar eens een 5 punt Dirac chair meting laten lopen want wou vooral weten hoe de software werkte. Nadat die meting klaar was, de auto curve geexporteerd in in de Dirac Sound Processor geladen.
Terug muziek opgezet en ik was een beetje verbaast. Dat rommelige beeld was weg en er was strakke imaging. Het geheel klonk wel zeer plat en zonder emotie. Dan heb ik nog wat zitten foefelen met target curves en op een bepaald moment viel mijn mond gewoon open. Norah Jones had haar warme stem, strakke imaging en het rommelige beeld was helemaal weg. Natuurlijk, als ik nummertjes met bass ging afspelen, konden die speakertjes niet mee. Maar muziek met vocals klonk gewoon en weinig laag klonk verbazend goed.
Tijdens de rest van de vakantie heb ik zelfs af en toe muziek zitten luisteren op die speakers in combinatie met Dirac omdat het best goed klonk.
Hier een foto van de speakers in kwestie
Test 2: M&G bij Luckske thuis
Aangezien ik in Limburg op 20 minuten van Lucas zijn deur zat, lijk het me wel de moeite om eens naar Lucas zijn aanwinst te gaan kijken en luisteren: De Arcam AVR390 met Dirac Live
Na een warme verwelkoming hebben we een paar demo stukjes bekeken. Het stukje van Gravity is mij het meest bij gebleven. In de eerste 10 minuten van de film hoor je overal stemmen rondom je. Het plaatje wat de Arcam en Dirac neerzette was ongelofelijk. De imaging tussen alle speakers was gewoon perfect. De stemmen zweefden rond in Lucas zijn ruimte.
Toen ik vroeg aan Lucas om Dirac even uit te zetten, viel het plaatje uit elkaar en blijven de stemmen in de buurt van de speakers hangen. Dirac terug aan en de surround bubble was terug perfect. Ondanks dat Lucas een vrij smalle HT heeft en de speakers dicht tegen de muren en in hoeken staan, trekt dirac dat allemaal recht met een geweldig resultaat. Voor films was ik 110% overtuigd over het apparaat.
Daarna gingen we muziek luisteren en daar merkten we dat er het een en ander nog niet helemaal goed zat. Stemmen klonken wat meer in your face en wanneer we kozen voor small + subs klonk zat er plots een dip in het laag. Wellicht dat er rond de crossover iets niet goed ging. Imaging was wel super strak met Dirac en het geluidsbeeld is zeer gedefinieerd.
Na het luisteren van de muziek hebben we de target curve nog wat aangepast en dat was een stap in goeie richting naar mijn gevoel.
Toen ik daar was, had Lucas zijn nieuwe receiver nog maar net, dus veel tuning was er nog niet gebeurd. Ik ben er zeker van de het goed komt!
Bedankt Lucas voor leuke M&G en veel succes met het verder afstellen!
Test 3: Boston Acoustics A25 (vs Audyssey XT)
Thuis gekomen van vakantie heb ik Dirac een 9 punt meting gedaan in m'n woonkamer waar er een paartje Boston Acoustics A25 (stereo zonder sub) staan. Die worden gevoed door een Denon X2000 met Audyssey XT.
Voor de test heb ik de receiver in direct mode gezet zodat alles van Audyssey uitgeschakeld was. Daarna ingemeten met Dirac en wat filtertjes gemaakt. Zelfs met de standaard target curve van Dirac klonk het al beter dan ooit tevoren. Strakke imaging, strakkere en stevigere bass. Na nog wat tweaken was ik echt zeer tevreden met het resultaat.
Wat er tot nu toe het meest opviel is dat Dirac een zeer strak stereo beeld neerzet. Stemmen worden echt pal in het midden tussen de speakers gezet en het beeld is ook zeer stabiel. Ik vermoed dat dit komt door de nauwkeurige correctie in het tijdsdomein.
Test 4: KEF R700 (vs Audyssey XT32)
Omdat ik zo onder de indruk was van Dirac in de woonkamer, ben ik naar de HT gevlogen waar mijn mooie vloerstaanders staan. De KEF R serie maakt gebruik van coax drivers waardoor je van nature al een heel mooi 3D beeld krijgt bij muziek. Ik was dus erg benieuwd was Dirac daar van ging maken.
Ik wou eerst gebruik maken van de multichannel versie van Dirac, maar bij nader inzien ging dat niet lukken omdat Dirac na het bass management moet ingrijpen en niet er voor. Ik heb dan gewoon de stereoversie van Dirac gebruikt en Audyssey uitgezet op de Denon X4100 die er nu staat.
Nadat alles uitgemeten was, heb ik wat muziek geluistert met de standaard curve maar dat klonk erg plat en levensloos. Na wat prutsen werd het beter, maar niet wat ik wou horen.
Op dat moment heb ik er REW bij genomen en de natuurlijke respons van mijn speakers gemeten. En daarna opnieuw gemeten met Dirac aan zodat ik ze op elkaar kon leggen en zien wat er gebeurde. Vandaar uit kon ik m'n Dirac curve bijtweaken tot datik m'n goesting had. En jawel, dat klonk al stukken beter.
De stap vooruit was hier wel minder als op de eerdere speakers die ik getest heb, maar zeker een stap vooruit. Opnieuw de imaging die zo strak was en wat er mij hier opviel is dat het laag zeer goed onder controle was. Beter als bij Audyssey.
Maar muziek luister ik eigenlijk vooral in de "Bypass L&R" modus op mijn Denon X4100. Dat wil zeggen dat de subs geDSP'd worden met Audyssey en dat de fronts zonder DSP spelen. Dat klinkt echt zeer natuurlijk dan.
Bij Dirac Live kan je het werkingsgebied van het filter ook instellen en ik heb wat experimenten gedaan met 0-80, 0-200hz, 0-300hz en 0-500hz. Dat klonk eigenlijk allemaal erg goed, maar 0-500hz klonk het best voor mij.
Het laag klonk beter dan ooit tevoren met dat filter en in het middengebied en hoog was ik gewoon naar de natuurlijke respons aan het luisteren. Toch was het stereobeeld strakker omdat Dirac tot op 0.1dB de gain regelt en de delays tot op 0.01ms.
Die curve heb ik dan uitgemeten en REW en daarna alles nagebouwd, maar dan met een filter van 0-20khz zodat ik zelfde respons kreeg in het midden en hoog. Na een paar keer m'n wijzigingen te verifiëren met REW en opnieuw aanpassingen te doen met Dirac, had ik mijn curve, dus nu kunnen we vergelijken
Nadat ik wat liedjes geluisterd heb en geswitched heb tussen de curves, kon ik niet zo heel veel verschil merken. De curve met DSP van 0-20khz klonk ietsje gedetailleerder en groter, maar een tikkeltje minder warm. Dit verschil was zo minimaal dat ik het enkel hoorde bij snel schakelen.
<strong>Conclusie
Uit alle testen heb ik vooral gezien dat Dirac een zééér strak stereobeeld neer zet. Het verschil is immens als je schalt tussen de Dirac en Audyssey.
Maar ook in surround was de imaging gewoon top tussen ALLE speakers zoals ik bij Lucas gehoord heb (en op de HCH in Wijnegem). Als je surround bubble niet goed zit omdat je jouw speakers niet optimaal kan zetten, dan ben ik er zeker van dat Dirac dit recht zet. Dirac doet dit echt vele malen beter als Audyssey en eerlijk gezegd doet Audyssey dat ook al vrij goed.
De speakers kunnen vrij forward klinken na het draaien van Dirac, maar dat ligt aan de standaard curve van Dirac. Die probeert alles zo vlak mogelijk te trekken waardoor de warmte en ziel verloren gaat. Dit is wel op te lossen door de target curve aan passen, maar je zult hier wel wat tijd aan moeten besteden totdat alles op z'n plooi valt. Op dat vlak is Audyssey makkelijker in gebruik te nemen.
REW is hier een grote hulp bij het afstellen, want dan kan je echt nog ter controle meten. En als je een referentie hebt waarmee je kan vergelijken is dat handig. Bv een Audyssey kalibratie of iets van een ander systeem dat je eerder gebruikte.
Om af te sluiten:
Met Dirac kun je een beter resultaat halen als met Audyssey XT32, maar je de leercurve is wel steiler en je moet er tijd in steken. Wil je iets plug en play, dan zou ik bij Audyssey blijven.
Wat mij ook opviel, hoe slechter de luidspreker, hoe groter de sprong die je maakt met Dirac Live. En het resultaat kan dan echt wel verbluffend zijn.
En wat ik telkens gehoord heb: Zeer strakke imaging, zowel in stereo als surround en een strakke, krachtige bass.
Nu nog even wachten tot de NAD T758 V3 er is en dan ga ik hoogst waarschijnlijk de overstap maken